Klub Menedżera

Ewa Orczykowska

Od początku swojej pracy literackiej szokował pikantnymi scenami erotycznymi i niewybrednym dowcipem. To sprawiło, że niemal bezustannie prześladowany był przez władze, do czego walnie przyczyniały się prostytutki oraz kochanki pisarza, w tym... jego własna teściowa (opłacająca te panie). Takim sposobem trafił do więzienia, w którym spędził 27 lat życia. „Quills – zatrute pióro” to opowieść o człowieku, który dzielił francuską społeczność przez większość swojego życia. Markiz de Sade (bo o nim mowa) przedstawiony jest w filmie już jako więzień szpitala psychiatrycznego, którym zarządza młody ksiądz (świetna rola Joaquina Phoenixa). Dzięki żonie, bohater żyje w otoczeniu wszelkich wygód. Za namową kleryka przelewa swoje myśli na papier, który za pośrednictwem służącej Maddy (Kate Winslet) trafia w ręce drukarzy. Jego powieści rozchodzą się w gigantycznych nakładach, gorsząc francuskie społeczeństwo. Nie uchodzi to uwadze doradcy cesarza Napoleona. Mimo zakazów, de Sade nadal jednak pisze, co prowadzi do dalszych, tragicznych w skutkach wydarzeń.

K a r a

Tak naprawdę jego postać stanowi tylko jedną płaszczyznę filmu. Drugą staje się zakazana miłość księdza do służącej – i to on, a nie markiz, ponosi w filmie największą karę. Maddy ginie, zamordowana w perwersyjny sposób wymyślony przez de Sade’a w jednym z opowiadań. Ginie też sam markiz, którego do śmierci doprowadza furia rozżalonego księdza. Kleryk jako jedyny pozostaje przy życiu – z zarządcy szpitala staje się jego pacjentem, przejmując wszystkie cechy francuskiego pisarza, z nieodpartą potrzebą pisania na czele. Z idealizmu popada w obłęd, który zapewne nie opuści go już nigdy. Wszystkiemu winne jest pióro – tytułowe zatrute pióro markiza. W obłęd popada też inna filmowa bohaterka, której losy zdeterminowała kultura i sztywne zasady, jakim musiała się podporządkować. W filmie Zhanga Yimou „Zawieście czerwone latarnie” przenosimy się do Chin z początku XX wieku. Młoda studentka Song Lian z powodów finansowych zmuszona jest porzucić studia i wyjść za mąż.

Nie jest to jednak zwyczajne małżeństwo – 19-latka trafia do pałacu zamożnego Chen i staje się jedną z jego czterech konkubin. Każda z kobiet mieszka zamknięta w osobnym skrzydle domu, wiodąc monotonne życie, którego jedyną atrakcją są nocne odwiedziny Pana. Chen co wieczór wybiera żonę, którą zaszczyci w  ł o ż u  swą obecnością - wtedy przed jej domem zawisną tytułowe czerwone latarnie. Łatwo jest się domyślić, że żony skłonne będą zrobić wszystko, aby stać się obiektem jego zainteresowania. Żony tworzą klaustrofobiczne siedlisko intryg - uwięzione w pokojach i ciasnych dziedzińcach, nie cofną się przed niczym aby dopiąć swego. Młodej Song Lian trudno odnaleźć się w tak skonstruowanym świecie – swoją postawą doprowadza do śmierci jednej z żon. Widzimy jej przejście z pokory, poprzez zawiść, po ostateczną rezygnację – na koniec bohaterka snuje się po swojej części pałacu, zapomniana przez męża, omijana szerokim łukiem przez pozostałe żony. Latarnie, które stały się jej  o b s e s j ą, prawdopodobnie nigdy nie oświetlą już jej pokoju.

"Zawieście Czerwone Latarnie" jest ostatnią częścią trylogii, w której skład wchodzi także debiut Zhanga Yimou (znanego w Polsce głównie za sprawą "Hero" i "Domu Latających Sztyletów") z 1987 roku – "Czerwone Sorgo" oraz trzy lata późniejsze "Ju Dou". Wszystkie te filmy, których akcja rozgrywa się w latach dwudziestych XX wieku (a więc zanim Państwo Środka przeistoczyło się w Chińską Republikę Ludową), opowiadają historie młodych kobiet (granych przez muzę i jednocześnie ówczesną partnerkę życiową reżysera – Gong Li), które zostają zmuszone do zamążpójścia. Nie bez kozery mówi się o Zhangu: „reżyser kobiet”, gdyż to właśnie przedstawicielki płci pięknej odgrywają w niemal wszystkich jego filmach pierwsze skrzypce.

Są istotami aktywnymi, silnymi, i na tyle, na ile pozwala im  uwikłanie w konwenanse i tradycje - wyzwolonymi. "Zawieście Czerwone Latarnie" przenosi nas do pałacu zamożnej głowy rodu Chen, który mając już trzy żony, poślubia kolejną, młodziutką Song Lian (Gong Li).

Oglądając „Zawieście czerwone latarnie”, warto zwrócić uwagę na wysmakowaną stronę wizualną, która jest znakiem firmowym reżysera (absolwenta operatorstwa Pekińskiej Akademii Filmowej). Zhang Yimou jest przedstawicielem tzw. „Piątego Pokolenia” reżyserów chińskich, stąd jego filmy są interpretowane jako subtelna krytyka systemu komunistycznego (którego alegorią w filmie jest pan domu oraz bezwzględne  tradycje rodzinne).