Klub Menedżera

CZY WIESZ, ŻE?

Dr Rafał J. Bułdak

• Oleje jadalne zawierają w swoim składzie praktycznie tylko czysty tłuszcz, każde 100 g oleju dostarcza aż 900 kcal energii.
  
• O wartości odżywczej olejów decyduje zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), czyli kwasów: linolowego, linolenowego (…).
  
• Najwięcej NNKT zawierają oleje - krokoszowy (74%), kukurydziany (70%).
  
• Oleje o wysokiej zawartości NNKT szybciej się psują, szczególnie gdy są niewłaściwie przechowywane, nie nadają się także do smażenia - obróbka termiczna powoduje powstawanie szkodliwych związków chemicznych.
  

• Wyjątek stanowi, olej kukurydziany, który pomimo dużej zawartości NNKT jest odporny na jełczenie, dzięki dużej zawartości witaminy E. Zawiera także karoten (prowitamina A).
  
• Olej kukurydziany jest trudno dostępny w Polsce i jest produktem relatywnie drogim.
  
• Olej krokoszowy (szafranowy) jest pozyskiwany z nasion krokosza barwierskiego, zwanego także szafranem fałszywym. Jest doskonałym źródłem NNKT, ma wyrazisty orzechowy smak, nie nadaje się jednak do smażenia.
  
• Powinniśmy codziennie spożywać 1-2 łyżeczki olejów surowych jako dodatek do sałatek, celem dostarczenia niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
  
• Wyniki badań epidemiologicznych wśród mieszkańców basenu Morza Śródziemnego, którzy spożywają oliwę z oliwek, wykazują że zagrożenie miażdżycą jest tam relatywnie niewielkie, gdyż oliwa ta wykazuje działanie żółciopędne i obniża stężenie cholesterolu w surowicy krwi.
  

• Propolis jest  żywicą pochodzenia roślinnego wytwarzaną przez pszczoły, już w starożytności używany był jako środek przeciwbólowy, a także pomagający zwalczać zakażenia.
  
• Propolis jest lekiem stosowanym w medycynie naturalnej, w takich schorzeniach skórnych, jak: egzema, grzybica, łupież. Polecane jest także jego stosowanie w schorzeniach przewodu pokarmowego, przewlekłych stanach zapalnych gardła, w stanach zapalnych gruczołu krokowego i w okresie klimakterium.
  
• Ziemniaki są dobrym źródłem potasu, magnezu, cynku, manganu, zawierają także witaminę C, podczas obróbki termicznej witaminy i sole mineralne ulegają wypłukaniu i rozkładowi, jedynie w przypadku gotowania ziemniaków w skórce, straty te są niewielkie.
  

• Ryzyko rozwoju choroby wieńcowej serca wzrasta prawie dwukrotnie w grupie osób, których BMI (indeks masy ciała) jest powyżej 26, cukrzycy u mężczyzn czterokrotnie, u kobiet ośmiokrotnie. Natomiast ryzyko powstania nadciśnienia tętniczego wzrasta trzykrotnie, niezależnie od płci.
  
• Nadmiar tylko 7 kcal dziennie prowadzi do systematycznego odkładania się tkanki tłuszczowej  i nadmiernego wzrostu masy ciała o 10 kg, a BMI o 3 „punkty” w ciągu około 30 lat.
  
• BMI (indeks masy ciała) nie różnicuje ilości tkanki tłuszczowej od beztłuszczowej, najlepiej zrobić indywidualną analizę ilości tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej za pomocą aparatu BIA -2000M metodą impedancji elektrycznej.
  
• Otyłość przyczynia się w znacznym stopniu do zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia zespołu metabolicznego. Eksperci zgadzają się, że zmniejszenie masy ciała o 10% i jednoczesny wzrost aktywności fizycznej ogranicza ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego.
  

• Indeks glikemiczny (IG) produktów żywnościowych, pozwala określić poziom wzrostu (mały, średni, wysoki) stężenia glukozy we krwi po ich spożyciu. Dużemu wzrostowi stężenia glukozy we krwi towarzyszy wysoki wyrzut insuliny do krwioobiegu.
  
• Indeks glikemiczny (IG) nie uwzględnia jednak zawartości węglowodanów w porcji produktu, ani ilości tłuszczów i białek w pożywieniu, stąd czasem może być błędnie interpretowany.
  
• 120 g arbuza (wysoki IG), zawiera tylko 4 g węglowodanów, natomiast ta sama wielkość porcji banana (niski IG) zawiera aż 24 g węglowodanów, stąd zjedzenie porcji banana będzie miało większy wpływ na poziom cukru we krwi po posiłku, w porównaniu do tej samej porcji arbuza.

• Zjedzenie posiłku z wysokim IG doprowadza do gwałtownego skoku poziomu cukru, wywołującego w odpowiedzi duży wyrzut insuliny.
  
• Insulina sprzyja procesowi odkładania tkanki tłuszczowej w dwojaki sposób. Po pierwsze wywołuje uczucie głodu, po drugie sprzyja tworzeniu tłuszczów z dostarczonych w diecie węglowodanów.
  
• Produkty żywnościowe z wysokim IG (powyżej 70), gwałtownie podnoszą poziom glukozy i insuliny po posiłku.
  
• Dobrym i naturalnym źródłem magnezu jest woda mineralna, ale taka, która zawiera minimum 50 mg tego pierwiastka w litrze, zwiększenie wchłaniania magnezu powoduje witamina B6 (wątróbka, ziarna soi, słonecznika).

• Ćwiczenia fizyczne zwiększają stężenie noradrenaliny i serotoniny w mózgu. Zwiększony poziom owych neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym, wiąże się ze zmniejszeniem objawów depresyjnych. W warunkach stresu fizycznego zwiększa się wyrzut naturalnych opiatów – endorfin – zmniejszają one wrażliwość na ból oraz wywołują stan euforii.
  
• Elektrostymulacja mięśni to zabieg elektroleczniczy, zwany także elektrogimnastyką, mający na celu wywołanie reakcji motorycznej mięśnia lub grupy mięśni. Może stanowić skuteczną metodę relaksacji mięśni szkieletowych, bólów wynikających z przepracowania oraz przede wszystkim jest metodą poprawiającą nastrój. Klasycznie wykorzystywana w fizykoterapii sportowców.
  

• Urządzenie do elektrostymulacji mięśni szkieletowych stosowane było przy rehabilitacji wielokrotnego medalisty Polski i Świata w Żużlu - Sławka Drabika, popularnego „herminatora” Hermanna Maiera, a także mistrzyni olimpijskiej w tenisie Justine Henin. Większość ekip sportowców na Olimpiadzie w Atenach (2004) i Turynie (2006) korzystała z urządzeń Compex, między innymi kadra olimpijska Szwajcarii, Federacja Lekkiej Atletyki w Niemczech czy Austriacka Federacja Narciarska.
  
• Głównymi produktami spożywczymi zapobiegającymi chorobom układu krążenia, są produkty pochodzenia roślinnego, w tym ziarna zbóż, orzechy, warzywa strączkowe, oliwa z oliwek, olej krokoszowy, czosnek, cebula, warzywa i owoce bogate w witaminę C i beta-karoten.
• Amarantus jest dobrym źródłem białka, mikroelementów, żelaza oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych. Amarantus to zboże przyszłości, mąka pszenna w połączeniu z mąką amarantusową poprawia jakość, wygląd, smak i wartość odżywczą potraw. Mąka i kasze amarantusowe są doskonałym suplementem diety i pomagają skutecznie obniżyć poziom cholesterolu we krwi.
  

• Owoce czarnej jagody zawierają liczne substancje biologicznie czynne: antocyjany, garbniki, pektyny, sole mineralne - wapń i magnez, mangan, potas, żelazo, witaminy z grupy B oraz witaminę C. Dzięki antocyjanom owoce te wykazują szczególne właściwości uszczelniające naczynia włosowate, przedłużają czas krzepnięcia, poprawiają krążenie krwi. Są uznawane za owoce o działaniu przeciwzawałowym.
  
• Owoce porzeczki czarnej są doskonałym źródłem witaminy C, flawonoidów, garbników działają przeciwzapalnie oraz moczopędnie.
  
• Wypicie jednej szklanki kwasu burakowego dziennie może korzystnie poprawić nastrój, apetyt, ułatwić trawienie i wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Obecnie buraki cukrowe uznaje się za warzywo antyrakowe.
  

• W formie surowej, cebula i czosnek bez obróbki termicznej regulują gospodarkę lipidową organizmu, zwiększając stężenie „dobrego cholesterolu” we krwi (frakcja HDL chol). Zwłaszcza u osób w początkowym rozwoju miażdżycy, surowa cebula wykazuje właściwości rozpuszczania skrzeplin w naczyniach.
  
• Czosnek, obniża stężenie „złego cholesterolu” frakcji LDL we krwi, wykazuje właściwości przeciwkrzepliwe, adenozyna która jest składnikiem czosnku, wykazuje efekt rozkurczający mięśniówkę gładką naczyń krwionośnych.
  
• Czosnek obniża lepkość krwi, zmniejszając ryzyko zawału serca.
  
• Działanie przeciwkrzepliwe wykazuje składnik czosnku - ajoen. Osoby z bólami dławicowymi serca, spożywając czosnek surowy lub gotowany obniżają częstotliwość występowania bólów w klatce piersiowej.
  

• Owoce ananasa zawierają enzym trawiący białka - bromelinę, stąd po posiłku bogatym w białka zaleca się spożycie przynamniej 100 g świeżego owocu, celem zwiększenia przyswajania białka pokarmowego. Ananas posiada także właściwości aseptyczne i skutecznie pomaga zwalczać różnego rodzaju infekcje. Bromelina ułatwia rozpuszczanie skrzepów we krwi, stąd może być przydatna w leczeniu choroby wieńcowej serca.
  
• Papaina jest enzymem występującym w owocach papai, ułatwia trawienie białka pokarmowego, działa przeciwbakteryjnie i pomaga niszczyć pasożyty.
  
• Owoce grejpfruta, mandarynki i pomarańczy regulują gospodarkę lipidową, dzięki obecności kwasu galakturonowego w rozpuszczalnych włóknach miąższu tych owoców. Wypijanie gotowych soków owocowych nie wykazuje tych właściwości z powodu braku włókien i nie wpływa na zmianę  stężenia cholesterolu we krwi.
  
• Tanina - główny składnik czarnej i zielonej herbaty - wykazuje działanie ochraniające tętnice wieńcowe i skutecznie blokuje gromadzenie złogów cholesterolu w świetle naczyń, ponadto działa przeciwzakrzepowo i antyoksydacyjnie.
  

• Czosnek, który jest bogatym źródłem substancji antyoksydacyjnych, pomaga w oczyszczaniu organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii. Najlepszą formą spożycia czosnku jest jego sok, dlatego zalecane jest jego miażdżenie, właściwości zdrowotne wykazuje także czosnek gotowany.
  
• Spożycie nasion roślin strączkowych (np. soja, fasola, soczewica) w ilości 150 g dziennie, poprawia stosunek HDL/LDL w surowicy krwi  nawet o 15%.
  
• Flawonoidy, a w szczególności genisteina występująca w roślinach strączkowych, wykazują silne właściwości antyrakowe, potwierdzone w wielu ośrodkach naukowych.
  
• Niezwykle istotną rolę w zmniejszaniu stężenia złego cholesterolu we krwi odgrywają warzywa dyniowate: dynia, cukinia, melony, ogórki.

• Faza kiełkowania jest w życiu rośliny najbardziej efektywnym procesem budzącego się życia. W tej fazie uaktywniają się liczne enzymy, syntetyzowane są witaminy. Kiełki są smacznym i zdrowym dodatkiem do sałatek. Witamina E i selen chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, zmniejszając ryzyko chorób układu krążenia.
  
• W zapobieganiu udarom mózgu, oprócz marchwi biorą udział także substancje mineralne zawarte w szpinaku, dyni oraz innych zielonych warzywach, zawierających dużą ilość potasu.
  
• Spożycie trzech orzechów lub migdałów dziennie wykazuje niezwykłe właściwości w ochronie naszego serca, poprzez korzystny wpływ na gospodarkę lipidową, a także dzięki właściwościom antyoksydacyjnym witaminy E i selenu.
  

• Największym deficytem w codziennej diecie wydaje się brak lub niedostateczna podaż błonnika pokarmowego, witamin i soli mineralnych, najlepszym dostawcą tych składników są otręby pszenne.
  
• Otręby pszenne, żytnie, owsiane lepiej dodawać do innych potraw, niż spożywać je samodzielnie, po 1-2 łyżeczki do sałatek, zup, sosów, kefiru czy twarożku. Otręby stymulują rozwój flory bakteryjnej, chronią przed rakiem okrężnicy, hemoroidami i polipami jelit, działają także silnie przeciwmiażdżycowo.
  
• W prewencji chorób układu krążenia, ważne jest unikanie nasyconych kwasów tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego, mających właściwości miażdżycorodne oraz zastępowanie mięsa czerwonego zwierząt rzeźnych, mięsem ryb i drobiu oraz roślin strączkowych, będących także bogatym źródłem białka. Do tego ograniczenie do minimum, według Światowej Organizacji Zdrowia trzech białych trucizn – cukru (sacharozy), mąki (skrobia) oraz soli kuchennej (chlorek sodu).
  
• Brokuły, dzięki zawartości sulforafanu, chronią przed chorobą płuc osoby nałogowo palące tytoń.
  
• Siemię lniane, nasiona lnu zwyczajnego często występujące w pieczywie razowym, to doskonałe źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (29 g na 100 g produktu), błonnika  (27 g/100g), witamin oraz magnezu, żelaza, cynku, obniża poziom złego cholesterolu w surowicy krwi.